فهرست
تشخیص درست فرش دستباف از فرش ماشینی در هنگام خرید نکته حائز اهمیتی است که باید به آن توجه کنید. البته برای افرادی که در این امر تخصص و تجربه دارند، شناسایی فرش دستباف آسان است. اما فرش‌هایی که با مدل و طرح قالی‌های دستباف در بازار موجود هستند، ممکن است افراد دیگر را به اشتباه بیندازد. به همین جهت قصد داریم در ادامه ترفندهای کاربردی و نحوه تشخیص فرش دستباف از ماشینی را ارائه کنیم تا با استفاده از این راه های تشخیص فرش دستباف با شناخت و آگاهی بیشتر به انتخاب و خرید فرش مورد نظرتان بپردازید. زیباترین تابلو فرش را از دست ندهید.
نحوه تشخیص فرش دستباف
پیش از آنکه به آموزش نحوه تشخیص فرش دستباف بپردازیم، در ابتدا بهتر است با فرش دستباف و فرش ماشینی بیشتر آشنا شوید.
فرش دستباف
برای بافتن این فرش‌ها به دار قالی و ابزار قالیبافی نیاز است و ابعاد دار قالی باید متناسب با اندازه فرش در نظر گرفته شود. به دلیل جزئیاتی که در طرح و نقش این فرش‌ها وجود دارد، زمان بافتن آن‌ها طولانی است و از این رو قالی‌باف‌ها برای تکمیل یک فرش دست کم به یک سال زمان نیاز دارند.
هنر ارزنده قالیبافی و زحمتی که قالی‌باف‌ها برای ایجاد طرح و نقش اصیل متحمل می‌شوند، این فرش‌ها را به اقلام لوکس و آنتیک با قیمت بالا تبدیل کرده است. استفاده از الیاف و رنگ‌های طبیعی در این قالی‌ها سبب ماندگاری و کیفیت هرچه بیشتر این فرش‌ها می‌شود.
فرش ماشینی
این نوع فرش‌ها با ابزارآلات صنعتی و پیشرفته قالیبافی تولید می‌شوند. الیاف و رنگ به کار رفته در این فرش‌ها مصنوعی است و بهای آن‌ها نسبت به فرش‌ها دستباف کمتر است. بسته به کیفیت الیافی که در این فرش‌ها به کار رفته است، مرغوبیت و ماندگاری آن‌ها می‌تواند متغیر باشد. طرح و نقش در این فرش‌ها از تنوع بی‌نظیری برخوردار بوده و وجود تقارن و هماهنگی در نقشه این فرش‌ها زیبایی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
روش تشخیص فرش دستباف
در ادامه نکاتی را که به تشخیص قالی دستباف از فرش ماشینی کمک می‌کند عنوان می‌نماییم:
ریشه‌های متصل به فرش را به دقت بررسی کنید
ریشه‌ها در فرش دستباف قسمتی از خود فرش به حساب می‌آیند و در ادامه فونداسیون قالی وجود دارند. درحالی که در فرش‌های ماشینی ریشه‌ها به شکل مجزا به فرش دوخته می‌شوند. پس رشته‌های تار و پود فرش که جزئی از فرش محسوب می‌شوند ریشه فرش‌های دستباف را تشکیل می‌دهند.
از آنجایی که ریشه‌های فرش دستباف بخش اصلی خود فرش را شامل می‌شوند، از استحکام و دوام بیشتری برخوردار هستند و در برابر کشیدگی فرسوده و پاره نمی‌شوند. اما ریشه‌هایی که در نوع ماشینی به فرش بخیه شده‌اند با مرور زمان در اثر کشیدگی یا شست‌وشو پاره می‌شوند.
بنابراین در هنگام خرید فرش دستباف حتما توجه داشته باشید که ریشه‌های فرش باید جزئی از خود فرش باشند و به شکل جداگانه به فرش دوخته نشده باشند.
به طرح و نقش فرش دقت کنید
یکی دیگر از نکات مهم در نحوه تشخیص فرش دستباف، توجه به طرح و بافت فرش است. در بافت فرش ماشینی از الگوهای دقیق و دقت طراحی ماشین و ابزارآلات کامپیوتری برای ایجاد طرح‌ها و نقش‌ها استفاده می‌شود.
به همین دلیل تقارن و هماهنگی در میان نگاره‌ها و الگوهای این فرش به وضوح نمایان است. اما قالی‌های دستباف به واسطه هنر دست قالی‌بافان تهیه شده‌اند و مسلما دقت کار دست از ماشین کمتر است و نمی‌توانید تقارنی را که در فرش‌های ماشینی وجود دارد، در نمونه‌های دستباف مشاهده نمایید.
گاهی نیز بافندگان به ایجاد طرح‌ها و نقش‌های تجسمی بر روی قالی می‌پردازند و از الگوی خاصی پیروی نمی‌کنند. بنابراین نقشه فرش در انواع ماشینی بدون نقص و کاستی منعکس می‌شود و دارای تقارن و هماهنگی کامل است. بنابراین مصداق بارزی از خطای انسانی و ضعف دقت دست در مقایسه با دقت ابزارآلات صنعتی را می‌توان در فرش‌های دستباف مشاهده نمود. بنابراین یکی دیگر از اساسی‌ترین تکنیک‌هایی که در هنگام خرید به تشخیص درست قالی دستباف از فرش ماشینی کمک می‌کند، دقت در تقارن و هماهنگی طرح‌های نقشه و الگوی آن است.
قسمت پشت فرش را مورد توجه قرار دهید
از بهترین راه‌های تشخیص فرش دستباف دقت به قسمت پشتی فرش است. اگر به پشت فرش‌های دستباف نگاه بیندازید، متوجه وجود گره‌هایی غیر هموار و ناهمسان خواهید شد؛ درحالی که در فرش‌های ماشینی این گره‌ها یکنواخت و یکسان هستند.
فرش‌های دستباف برای آماده شدن روند طولانی کار با دست را طی کرده و رج به رج آن‌ها با انگشتان هنرمند بافندگان به فرش اضافه می‌شود.
بنابراین ناهماهنگی و کوچک و بزرگ بودن گره‌ها امری طبیعی در بافت این قالی‌ها محسوب می‌شود. اما در فرش‌های ماشینی دقت و استفاده از الگوهای معین و گره‌های هم اندازه زمینه را برای ایجاد فرشی یکدست و هموار فراهم می‌کند. بنابراین چنانچه با نگاه کردن به قسمت پشت فرش متوجه وجود گره‌های نامنظم و ناهموار شدید به احتمال زیاد فرش مورد نظر دستباف است.
حاشیه‌ها و لبه‌های فرش را مد نظر قرار دهید
کناره و حاشیه فرش‌های دستباف ردی از کوک خوردن نخ را دارند. به همین جهت ممکن است حاشیه این فرش‌ها ناهماهنگ و نامنظم باشند. اما استفاده از ماشین‌های دوردوزی برای دوختن حاشیه فرش‌های ماشینی باعث می‌شود، کناره‌های این نوع فرش‌ها هموار و همسان دیده شود.
در قالی‌های دستبافت پودهای فرش در قسمت کناره‌ها و لبه‌ها دیده می‌شوند و برای اینکه بتوانید اصالت فرش را تشخیص دهید بهتر است به این بخش‌ها توجه ویژه‌تری داشته باشید.
بافنده‌های فرش‌های دستباف برای پایان کناره فرش سبک خاصی را مورد استفاده قرار می‌دهند و این تکنیک‌های هنری به خوبی در قالی‌های دستباف هویدا است. بنابراین در هنگام خرید به لبه و حاشیه فرش‌ها توجه کنید و پودهای آن را به خوبی مورد بررسی قرار دهید.
به درخشندگی فرش دقت کنید
در نحوه تشخیص فرش دستباف، لازم است به درخشندگی فرش نیز توجه داشته باشید. متریال اصلی برای بافتن قالی‌های دستباف پشم و ابریشم یا ترکیبی از هر دوی آن‌ها است. فرش‌هایی که تماما از ابریشم بافته می‌شوند، درخشندگی خاصی دارند و به لحاظ بها و قیمت از دیگر نمونه‌ها ارزنده‌تر هستند.
الیاف ابریشم در مقایسه با سایر الیاف طبیعی و مصنوعی دارای درخشندگی بیشتر است. به همین جهت با افزایش قدمت این قالی‌ها بر ارزش آن‌ها اضافه می‌شود و جزء کالاهای عتیقه و آنتیک به حساب می‌آیند. در هنگام انتخاب و خرید قالی‌های دستباف درخشندگی فرش و تلالو نور در آن را با دقت نظاره کنید.
این درخشندگی در غالب مواقع از ابریشم به کار رفته در تار و پود فرش منشا می‌گیرد و مهر تاییدی بر دستباف و ارزنده بودن قالی است.
به نوع الیاف فرش توجه کنید
برای بافتن فرش‌های دستباف از الیاف طبیعی مانند ابریشم، پشم و پنبه و برای تولید فرش‌های ماشینی از الیاف مصنوعی مانند ابریشم مصنوعی، پلی‌استر، نایلو و اکرولیک استفاده می‌شود.
قدمت و دوام قالی‌های دستباف تحت تاثیر الیاف به کار رفته در آن است و به این دلیل ماندگاری و کیفیت نمونه‌های دستباف از انواع ماشینی بیشتر است. برای بافت کامل یک فرش دستباف دست کم یک سال زمان لازم است و به همین دلیل ارزش این فرش‌ها چه به لحاظ مادی و چه از نظر معنوی بسیار فراتر از فرش‌های ماشینی است. پس در زمان خرید فرش دستباف به طور کامل و دقیق از طبیعی بودن الیاف به کار رفته در قالی اطمینان حاصل کنید.
به میزان انعطاف فرش توجه کنید
بافت در فرش‌های دستباف ممکن است از نوع ریزبافت، درشت‌بافت یا ممتاز باشد. افزایش تعداد رج‌های فرش بر بالا رفتن مقدار انعطاف‌پذیری آن اثر دارد. فرش دستباف ممتاز به طور عمده از ۹۰ رج تشکیل شده است و به لحاظ نرمی و انعطاف بهترین و ارزنده‌ترین نمونه بازار محسوب می‌شود. وجود الیاف طبیعی در بافت قالی‌های دستباف سبب منعطف شدن آن می‌شود.
بنابراین بهتر است در هنگام خرید فرش دستباف آن را به خوبی تا کنید و با خم کردن بخش‌های مختلف از عدم خشک بودن فرش مطمئن شوید.
به رنگ فرش دقت کنید
رنگ‌هایی که در فرش‌های دستباف مورد استفاده قرار می‌گیرند از نمونه‌های طبیعی رنگ یعنی انواع گیاهی (پوست انار، پوست گردو، روناس و …)، حیوانی، معدنی و فلزی هستند؛ درحالی که رنگ‌های فرش ماشینی از نوع مصنوعی هستند. در قالی‌های دستباف الیاف طبیعی سبب ماندگاری بیشتر رنگ در فرش می‌شود؛ چراکه با رنگ کردن این الیاف، رنگ‌ها به خوبی در آن نفوذ کرده و دوام و ماندگاری را افزایش می‌دهند.
سخن پایانی
اکنون که با نحوه تشخیص فرش دستباف آشنا شدید، می‌توانید با آسودگی بیشتری نسبت به خرید فرش دستباف در میان تنوع گسترده این کفپوش‌های زیبا اقدام نمایید. جهت مشاهده انواع فرش دستباف وارد لینک درج شده شوید و از این نکات استفاده کنید و از خرید خود لذت ببرید.
