فهرست
فرش دستباف یکی از هنرهای اصیل ایرانی بوده که در انواع مختلف و طرح‌های متفاوت از سال‌های گذشته تا به امروز بافته می‌شود. این فرش‌ها در مقایسه با فرش‌های ماشینی از درجه کیفی بسیار بالاتری برخوردار بوده و ارزش معنوی و مادی بیشتری دارند. ازجمله فرش‌های محبوب دستباف ایرانی می‌توان به فرش نایین و فرش تبریز اشاره کرد. فرش نایین یکی از ظریف‌ترین و بهترین فرش‌های ایرانی است که با استفاده از بهترین و مرغوب‌ترین پشم و کرک موجود در بازار تولید می‌شود. این فرش‌ها دارای گره فارسی از نوع دو پود بوده و به ندرت دچار نواقصی همچون کجی، چند رنگی و غلط بافی می‌شوند؛ اما تفاوت بین فرش نایین و تبریز در چیست؟ در ادامه این راهنما قصد داریم با مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز تفاوت‌هایی که بین این دو فرش وجود دارد را مورد بررسی قرار دهیم. با ما همراه باشید!
مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز
به منظور درک بهتر این که بین دو فرش دستباف و نایین چه تفاوت‌هایی وجود دارد، خوب است که با هر یک از این فرش‌ها به صورت مجزا آشنا شویم:
معرفی فرش نایین
فرش نایین یکی از برترین فرش‌های دستباف در ایران بوده که بنیان‌گذار آن استاد حبیبیان است. ازجمله مشهورترین طرح‌های این فرش که توسط استاد حبیبیان پایه‌گذاری شده می‌توان به لچک ترنج، طرح درختی و پهلوانان صفایی اشاره کرد. ازجمله ویژگی‌های بارز فرش نایین می‌توان به ریزبافت بودن آن اشاره داشت. شایان ذکر است که نوع گره در این نوع از فرش‌ها از نوع سنه بوده و از ظرافت و ریزبافتی بسیار خاصی برخوردار است.
معرفی فرش تبریز
یکی از جذاب‌ترین و محبوب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی در داخل و خارج از کشور، فرش دستباف تبریز است. این فرش در انواع طرح‌ها و رنگ‌ها بافته شده و می‌تواند نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب کند. شایان ذکر است که شورای جهانی صنایع دستی، شهر تبریز را تحت عنوان شهر جهانی بافت فرش معرفی کرده است. در بافت این فرش‌ها از نقوش متنوع الهام گرفته از طبیعت، نقوش اسلامی و هندسی ابتدایی استفاده می‌شود. ازجمله محبوب‌ترین طرح‌های فرش دستباف تبریز می‌توان به طرح هریس، خطیبی، گلستان، گنبد و سالاری اشاره داشت.
مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز از لحاظ ویژگی‌های فنی
اکنون که با ویژگی های فرش دستباف نایین و تبریز تا حدودی آشنا شدیم، خوب است برای درک بهتر تفاوت فرش دستباف نایین و تبریز خصوصیات و مشخصات مختلف این دو فرش را با یکدیگر مقایسه کنیم. در اواخر قرن ۱۳ام فرش‌های دستباف اراک وارد نایین شدند و در آن زمان این فرش‌ها مطابق فرش دستباف اراک و کرمان بافته می‌شدند؛ اما به مرور زمان طرح‌ها بومی‌سازی شده و فرش نایین هویت مستقل خود را به دست آورد. در ابتدا این فرش‌ها با استفاده از پشم طبیعی ضخیم بافته می‌شدند اما با گذشت زمان پشم ظریف و باکیفیت جایگاه خود را به پشم طبیعی ضخیم داد و امروزه فرش‌های نایین با الیافی ظریف در بازار موجود هستند.
فرش‌های تبریز برخلاف فرش‌های نایین از ابتدا دارای هویت مستقل بودند. این فرش‌ها برای نخستین بار در دوران شاه عباس صفوی بافته شدند و از آن موقع تا به امروز مسیر تکامل از لحاظ کیفیت بافت، طرح و نقشه را طی می‌کنند.
مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز از نظر رنگرزی و تنوع رنگ
یکی از ویژگی های فرش دستباف تبریز این است که برای رنگرزی آن‌ها از شاخ و برگ یا میوه گیاهانی همچون حنا، اسپرک، سدر یا پوست انار استفاده می‌شود. این رنگ‌ها طبیعی بوده از ماندگاری بسیار بالایی برخوردار هستند. علاوه بر این، استفاده از این رنگ‌ها سبب ایجاد جلوه‌ای زنده و درخشنده در الیاف فرش می‌شود. در واقع در بحث مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز می‌توان گفت که نحوه رنگرزی این فرش‌ها نقطه اشتراک بین آن‌ها محسوب می‌شود؛ اما در رابطه با رنگ‌بندی و تنوع رنگ در این دو فرش تفاوت‌هایی وجود دارد. عموماً فرش دستباف تبریز از تنوع رنگی بیشتری برخوردار بوده و رنگ‌های مصرفی در آن زنده‌تر و پویاتر در مقایسه با فرش‌های نایین است.
مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز از نظر مواد اولیه مصرفی
همان‌طور که گفته شد، برای بافت فرش‌های نایین از پشم ظریف که اصطلاحاً به آن کرک گفته می‌شود استفاده خواهد شد. کرک در مقایسه با سایر پشم‌های ایرانی از درجه کیفی مرغوب‌تری برخوردار است. اگر بخواهیم نگاهی دقیق‌تر بر جنس این پشم داشته باشیم باید بگوییم که کرک از پشم معمولی باریک‌تر و سبک‌تر و از ابریشم کمی ضخیم‌تر است. فرش دستباف تبریز برخلاف فرش نایین با استفاده از پشم معمولی و گاهی ابریشم بافته می‌شود.
تفاوت فرش دستباف نایین و تبریز از نظر رج‌شمار
رج‌شمار معیاری برای اندازه‌گیری تراکم گره‌های بافت فرش محسوب می‌شود. هر اندازه تراکم گره یا رج‌شمار فرش بیشتر باشد، ظرافت، کیفیت و ارزش آن بالاتر است. در بحث مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز باید افزود که فرش‌های نایین عموماً قالی‌هایی ۶لا و ۹لا بوده که از ظرافت بالایی برخوردار هستند؛ اما فرش‌های تبریز با در نظر گرفتن نقشه‌ای که دارند در انواع ظریف و مدل‌هایی که رج‌شمار پایین‌تری دارند بافته می‌شوند.
سوالات متداول
مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز از نظر طرح و نقش به چه صورت است؟
طرح‌های فرش ابریشم تبریز در مقایسه با فرش نایین از نظر ایده اصلی بافت کاملاً در تضاد است. از جمله طرح‌های فرش نایین می‌توان به لچک ترنج، افشان، شاه عباسی، محرابی، گلدانی، حاج خانمی، قابی، محرمات و… اشاره کرد. نقشه هریس، خطیبی، سالاری، کوچ مهر و علیا و… ازجمله طرح‌های بی‌همتا و زیبای فرش دستباف تبریز محسوب می‌شوند.
قیمت فرش نایین بیشتر است یا فرش تبریز؟
قیمت فرش‌های دستباف با در نظر گرفتن ابعاد، اندازه، طرح و نقشه و همچنین قدمت محاسبه می‌شود؛ اما به طور کل قیمت فرش دستباف تبریز در مقایسه با فرش نایین بیشتر است. گفتنی است که اختلاف قیمت بین این دو فرش گاهاً تا ۲ الی ۳ برابر نیز می‌رسد.
منظور از فرش وینتیج تبریز چیست؟
فرش‌ها گونه‌های مختلفی دارند که یکی از برجسته‌ترین آن‌ها فرش وینتیج است. منظور از وینتیج در اصطلاح، دیرینه و در هنر بازنگری و عقب‌گرد مدرن است. درواقع می‌توان گفت فرش وینتیج آمیزه‌ای از فرش‌های دیرینه و روش‌های امروزی محسوب می‌شود. به منظور ساخت فرش وینتیج ابتدا فرش دستباف مورد شست‌وشو قرار گرفته، رنگ آن از بین رفته یا بسیار کم‌رنگ می‌شود. در نهایت فرش با رنگ‌های گیاهی که از پایداری بسیار خوبی برخوردار هستند رنگ خواهد شد.
سخن پایانی
فرش یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آیتم‌ها در دکوراسیون داخلی هر منزلی محسوب می‌شود. فرش‌ها در انواع مختلف دستباف و ماشینی در بازار موجود هستند که نمونه‌های دستباف در مقایسه با نمونه‌های ماشینی از درجه کیفی بسیار بالاتری برخوردار بوده و هنر دست مردان و زنان اصیل ایرانی محسوب می‌شوند. ازجمله محبوب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی می‌توان به فرش نایین و فرش تبریز اشاره کرد.
برخی افراد بر این باورند که تفاوتی بین این دو فرش وجود ندارد اما با مقایسه فرش دستباف نایین و تبریز متوجه می‌شویم که این دو فرش خصوصیات ویژه‌ای دارند که بر حسب این خصوصیات قیمت‌گذاری می‌شوند. این فرش‌ها از نظر مواد اولیه مصرفی و جنس، رج‌شمار و ظرافت و همچنین تنوع رنگی با هم متفاوت هستند. تنها نقطه اشتراک بین این دو فرش در نحوه رنگرزی آن‌ها است که برای فرش نایین و فرش تبریز از رنگ‌هایی که منشاء طبیعی و گیاهی دارند استفاده می‌شود. در آخر باید اضافه کرد که قیمت فرش‌های دستباف تبریز در مقایسه با فرش‌های نایین به دلیل تنوع رنگی بالاتری که دارند، بیشتر است.
