فهرست
فرش بافی یکی از صنایع‌دستی مهم قم است که قدمت آن به قرن بیستم باز می‌گردد. در این قرن تولید فرش‌های دستباف فاخر ابریشم و پشمی در شهر قم شروع شد. امروزه این فرش را می‌توان یکی از مهم‌ترین و زیباترین فرش‌های دستباف ایرانی دانست. با بررسی فرش ابریشم قم و اطلاع از ویژگی‌ها و مشخصات آن کار انتخاب و خرید از بین طرح‌های متنوع آسان‌تر می‌شود.
در این مقاله قصد داریم پس از معرفی کوتاه، به سراغ بررسی ویژگی های فرش دستباف قم برویم و نحوه قیمت‌گذاری آن را هم بررسی کنیم. در ادامه همراه ما باشید تا این فرش زیبای ایرانی را بیشتر بشناسید.
تاریخچه و نحوه شکل گیری فرش قم
برخلاف بسیاری از شهرهای ایران که تاریخی طولانی و چند صد ساله در فرش بافی دارند، فرش قم تنها نزدیک به صدسال است که بافته می‌شود. با بررسی فرش دستباف ابریشم قم این نکته را متوجه می‌شوید که در مدت‌زمان کم پیشرفت و رشد چشمگیری داشته است. در همین زمان کم هم قم به یکی از مراکز مهم فرش دستباف ایران تبدیل شده است. شاید جالب باشد بدانید که فرش منحصر به فرد قم، در ابتدا کیفیت بالایی نداشت و فرش در این منطقه اساساً در تعداد کم و با استفاده از مواد اولیه نامرغوب بافته می‌شد.
روزهای اوج فرش قم
پس از سال‌ها و گذر از دوران رکود، حال می‌توان فرش دستباف قم را جزو بهترین نمونه‌های فرش ایرانی دانست. این اوج گرفتن مدیون به کارگیری طراحان بزرگ فرش از شهرهای دیگر برای طراحی نقوش فرش قم است. این شهر با قرار گرفتن در بین شهرهای بزرگی مانند اصفهان، کاشان و اراک توانسته با جذب طراحان و قالیبافان این شهرها روزبه‌روز در این صنعت بزرگ پیشرفت کند.
حاج محمود آرمی یکی از بزرگ‌ترین و اصیل‌ترین طراحانی بود که از کاشان به قم مهاجرت کرد. این شخص به نوعی بنیان‌گذار بافت فرش در این شهر بود و مراکز قالی بافی زیادی در قم را بنا نهاد. شاید نتوان طرح و نقش فرش دستباف این منطقه را طرحی اصیل و متعلق به خود این شهر دانست؛ اما می‌توان گفت که طرح‌های فرش این منطقه نمونه‌های اصلاح شده شهرهای دیگر است. همین نکته باعث شد کیفیت کار و زیبایی این فرش بسیار بالا باشد.
مشخصات و ویژگی های فرش قم
هنگام بررسی فرش دستباف قم بدون شک به ویژگی‌ها و مشخصات خاص آن باید توجه ویژه داشت. در واقع همین ویژگی‌ها است که فرش قم را با قالی بافی در دیگر مناطق ایران متمایز کرده است. در ادامه برخی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های فرش این منطقه را مرور خواهیم کرد:
- نظم بسیار بالایی در تاروپود فرش قم و طرح آن مشاهده می‌شود.
- ابریشم یا دیگر الیاف استفاده شده برای بافت فرش قم کاملاً خالص و لطیف هستند.
- به طور کلی یکی از اصلی‌ترین معایب خرید فرش دستباف، ایرادات در بافت است. خوشبختانه در فرش دستباف قم این ایرادات به میزان قابل‌توجهی کمتر از دیگر مناطق است!
- گره زنی در فرش قم بسیار نازک است و همین امر ظرافت و زیبایی کار را افزایش می‌دهد.
- تنوع رنگ در فرش دستباف قم به خصوص در نوع ابریشمی آن بسیار زیاد است.
- یکی دیگر از ویژگی های فرش دستباف قم تراکم بالای گره است. همین نکته بافت آن را زمان‌بر و دشوارتر کرده است.
- هماهنگی رنگ و طرح بسیار بالای آن، خاص و منحصر به فرد است.
- بافت فرش دستباف قم آن‌قدر عالی و بی‌عیب است که گاهی با فرش ماشینی قابل تشخیص نیست.
- استفاده از داستان‌های تاریخی در بافت، فرش قم را متفاوت و خاص کرده است.
- به‌کارگیری طراحان و بافندگان مختلف در فرش بافی این منطقه، فرش قم را به یک اثر هنری خاص تبدیل کرده است.
- استفاده از مواد اولیه طبیعی در فرش دستباف قم آن را سازگار با محیط‌زیست ساخته است.
- میانگین تعداد رج فرش در قم از استاندارد عمومی و در مقایسه با سایر مناطق بیشتر بوده که باعث افزایش کیفیت فرش‌های این منطقه شده است.
چه طرح‌هایی در فرش قم مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
تنوع و کیفیت بالای طرح این نوع فرش، مهم‌ترین موضوعی است که در مورد بررسی فرش دستباف قم می‌توان به آن اشاره کرد. دلیل این امر نیز کاملاً روشن است؛ ازآنجایی‌که در این شهر وابستگی خاصی به طرح و نقشه وجود ندارد و طراحان به دنبال پیروی از مدل‌های قدیمی نیستند. همین نکته باعث شده تا همه به دنبال استفاده از تمام طرح‌های موجود در قالی بافی ایرانی باشند.
از آنجایی‌که طراحان پس از انتخاب طرح مورد نظر خود اقدام به اصلاح عیب و ایراد آن می‌کنند، نتیجه نهایی کار را حتی از طرح اصلی قوی‌تر و بهتر می‌کند؛ بنابراین در فرش قم با طرح‌هایی مواجه می‌شوید که شاید در اصل برای مناطق دیگر باشد؛ اما در قم اصلاح شده است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین طرح‌های مورد استفاده در فرش قم به شرح زیر است:
- شاه عباسی
- لچک ترنج
- شاه عباسی افشان
- محرمات
- ترنجی ساده
- بندی کتیبه‌ای
- محرابی
- ظن السلطانی
- شکارگاه
- هندسی جوشقانی
- بندی خشتی (معرق بختیاری)
- درختی
- هراتی
- بوته‌ای
- طرح افشان
تمامی این نقوش زیبا و چشم‌نواز هستند؛ اما در این بررسی فرش دستباف قم چند طرح از همه پرطرفدارتر و پرفروش‌تر هستند که در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد.
طرح شکارگاه
یکی از طرح‌های زیبا و اصیلی که بدون شک در بررسی نوع و قیمت فرش دستباف تمام ابریشم قم، نظر هر بیننده را به خود جلب می‌کند، فرش نقشه شکارگاه است. این طرح از داستان‌های شکار پادشاهان در تاریخ ایران الهام گرفته شده است و نظیر آن را در کمتر فرش ایرانی می‌توان دید. این طرح در ابعاد و رنگ‌های بسیار متنوعی بافته می‌شود.
طرح خشتی
از دیگر طرح‌های اصیل و قدیمی در فرش دستباف قم، فرش نقشه خشتی است. در این طرح مستطیل‌های بزرگ و کوچکی بافته شده و در داخل آن‌ها نیز طرح‌هایی چون درخت سرو، گلدان، گل، بوته و پرندگان زده می‌شود. این طرح از عناصر طبیعی الهام گرفته شده و بسیار زیبا و چشم‌نواز است.
طرح افشان
قدمت فرش نقشه افشان به دوره صفویه بر می‌گردد و یکی از زیباترین نقوش در فرش قم محسوب می‌شود. یکی از ویژگی های فرش دستباف قم با طرح افشان این است که خطوط زیبا و منحنی در آن با گل و شکوفه زیبا ترکیب می‌شود. خطوط در این طرح به هم پیوسته هستند و سراسر فرش را می‌پوشاند.
طرح لچک ترنج
طرح دیگری که در بررسی نوع و قیمت فرش دستباف تمام ابریشم قم باید از آن نام برد، فرش نقشه لچک ترنج است. در این طرح از نقوش هندسی متنوعی چون مثلث، لوزی و … به همراه طرح گل و گیاه، حیوانات و پرندگانی مانند طاووس، شتر و حتی نقش‌های انتزاعی استفاده می‌شود. زیبایی چشم‌نواز این طرح باعث شده تا از نقوش پرطرفدار و پرفروش باشد.
طرح محرابی
این نوع طرح خود شامل چند شاخه می‌شود، از جمله: تلفیقی، گلدانی، درختی، لچک، محرابی حیوان و محرابی ستون. این طرح‌ها اغلب برای بافت فرش کوچک و قالیچه استفاده شده و به دلیل کارکرد اصلی این طرح برای محراب نماز و تزئینات دور فرش به نام محرابی شناخته می‌شود.
طرح هراتی
طرحی دیگری که در بررسی فرش دستباف قم باید از آن نام برد، طرح هراتی است. این طرح زیبا در اصل از فرش تبریز الهام گرفته شده است. در این طرح در کنار یک ترنج بزرگ، دو ماهی به تصویر کشیده می‌شوند و در اطراف طرح‌های مینیاتوری و گل نیز وجود دارد. جزئیات و زیبایی آن باعث شده تا در میان طرح‌های محبوب و پرفروش قرار بگیرد. شما می‌توانید به بازار آنلاین فرش آریاس سری بزنید و تنوع انواع فرش طرح هراتی را ببینید.
رنگ بندی‌های فرش قم به چه شکلی هست؟
در بررسی فرش دستباف قم به عدم وابستگی آن به طرح‌های خاص و استفاده از طرح‌های مختلف اشاره شد، این نکته باعث شده تا تنوع رنگ در فرش‌های این منطقه به طرز عجیبی افزایش یابد. تا جایی که امروزه مشاهده می‌شود در برخی از نمونه‌ها بیش از چهل رنگ فرش استفاده شده است. در اکثر موارد در رنگرزی فرش‌های این ناحیه از مواد کاملاً طبیعی استفاده می‌شود و همین امر باعث سلامتی افراد می‌شود. فرش‌های این ناحیه عاری از هرگونه حساسیت و خطر برای اعضای خانواده به ویژه کودکان هستند.
البته ذکر این نکته ضروری است که استفاده از رنگ‌های زیاد در فرش قم تنها در موارد خاص اتفاق می‌افتد و اغلب از ۵ تا ۶ رنگ برای بافت در این منطقه استفاده می‌شود. در این میان بیشتر از رنگ‌های لاکی روشن و تیره، مشکی، خاکی، طلایی، بژ، قهوه‌ای سوخته و روشن، آبی روشن و سیر، مسی، زرشکی، کرم روشن و تیره استفاده می‌شود.
قیمت‌گذاری قالی قم و ارتباط آن با صادرات
قطعاً یکی از اصلی‌ترین صادرات غیر نفتی ایران در دنیا فرش دستباف بوده که به دلیل کیفیت و زیبایی منحصر به فرد همواره مورد استقبال قرار گرفته است. فرش دستباف قم به ویژه نوع ابریشمی آن، چند سالی است که توانسته خود را در میان فرش‌های صادراتی ایران جای دهد. البته لازم به ذکر است که حمایت از فرش قم باعث توسعه صادرات فرش در این منطقه شده است. شاید جالب باشد بدانید که بیش از ۹۰ درصد فروش این فرش به کشورهای خارجی است.
یکی دیگر از ویژگی های فرش دستباف قم به خصوص در مورد قیمت‌گذاری این است که در تولید آن ظلمی به بافندگان و تولیدکنندگان نمی‌شود؛ زیرا پس از انجام کار بافت، شورای خاصی به نام شورای مزد تشکیل می‌شود که کارش قیمت‌گذاری فرش است. ایجاد یک قانون منطقی و اصولی برای بافت فرش در این شهر امکان انتخاب دستمزد مناسب را برای بافندگان فراهم کرده است تا کارفرمایان نتوانند آن را به صورت ناعادلانه کاهش دهند.
قیمت فرش دستباف قم برای خرید
در بررسی فرش دستباف قم یکی از نکات مهم، قیمت آن است. قیمت این فرش با توجه به طرح مورد استفاده برای یافت متفاوت است. علاوه بر این جنس الیاف مورد استفاده و زمان مورد نیاز برای بافت هم در قیمت آن اثر می‌گذارد.
برای بافت فرش‌های دستباف قم از مواد اولیه مرغوب و باکیفیتی استفاده می‌شود، برای همین تقاضا برای خرید آن‌ها بسیار بالا و نسبت به دیگر فرش‌های ایرانی از قیمت بالاتری برخوردار است. نوسانات بازار باعث شده تا نتوان قیمت ثابتی برای این فرش تعیین کرد. همچنین موارد زیر روی قیمت فرش دستباف قم اثر دارد:
- اندازه فرش
- میزان ابریشم یا دیگر الیاف مصرفی
- برند فرش
- تعداد رنگ‌های استفاده شده برای بافت فرش
- نوع طرح و نقش فرش
- ظرافت و دقت در بافت
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم با بررسی فرش دستباف قم تمامی موارد لازم در مورد این فرش و مشخصات آن را برای خرید شما بررسی کنیم. با شناخت ویژگی های فرش دستباف قم می‌توانید با خیال راحت این فرش را شناسایی و برای خرید آن اقدام کنید. همچنین اگر بودجه محدودی دارید بهتر است در هنگام خرید به عواملی که در قیمت فرش این منطقه اثر می‌گذارد، دقت داشته باشید.
سوالات متداول
۱- کدام طرح فرش دستباف قم از همه زیباتر است؟
زیبایی یک امر نسبی است و کاملاً به سلیقه شما بستگی دارد. به طور مثال اگر از طرفداران طرح‌های سرزنده با خطوط منحنی هستید، طرح افشان انتخاب بهتری برای شما است.
۲- قیمت فرش دستباف قم چقدر است؟
این امر به ویژگی های فرش دستباف قم از جمله طرح، ابعاد، متریال، ظرافت و تمیزی بافت بستگی دارد.
۳- مهم‌ترین ویژگی فرش دستباف قم چیست؟
تمام نکاتی که در بررسی فرش دستباف قم اشاره کردیم جزو ویژگی‌های مهم این فرش است؛ از طرح‌های متنوع و رنگ‌بندی جذاب تا نحوه قیمت‌گذاری برای آن.
