تفاوت فرش دستباف و ماشینی چیست؟

فرش یکی از مهم‌ترین لوازمی است که در هر خانه ایرانی می‌توان آن را پیدا کرد. وقتی صحبت از خرید فرش در میان باشد، اولین چیزی که باید در مورد آن تصمیم گرفت، انتخاب بین فرش دستباف و ماشینی است؛ اما لازمه چنین انتخابی، شناختن ویژگی‌های این فرش‌ها و تفاوت بین آن‌ها است. فرش دستباف و ماشینی، در جنبه‌های مختلفی با هم متفاوتند؛ برای همین نمی‌توان به طور مطلق گفت که کدام‌ یک بهتر است. اگر شما هم قصد خرید فرش دارید، اما تفاوت فرش دستباف و ماشینی را نمی‌دانید یا اینکه می‌خواهید بدانید که فرق بین فرش دستباف و ماشینی چیست، تا پایان این مطلب از سایت آریاس با ما همراه باشید.

مقایسه فرش دستباف و ماشینی

اگر تصمیم به خرید فرش گرفته باشید، حتماً انتظارات مشخصی از فرش مورد نظرتان دارید. قیمت، دوام، زیبایی ظاهری و سهولت در شست‌وشو از جمله ملاک‌های تعیین کننده در انتخاب فرش مناسب هستند. بخشی از تفاوت فرش دستباف و ماشینی نیز به همین ویژگی‌ها برمی‌گردد. به همین دلیل باید تمام این موارد را به دقت بررسی کرد؛ در ادامه از جنبه‌های مختلف به مقایسه فرش دستباف و ماشینی پرداخته‌ایم:

تفاوت در مواد اولیه به‌ کار رفته در فرش

اصلی‌ترین تفاوت فرش دستباف و ماشینی، نوع مواد اولیه به کار رفته در آن‌ها است. فرش دستباف از مواد اولیه طبیعی مانند پشم، پنبه یا ابریشم تولید می‌شود. برای همین، محصول نهایی یعنی فرش دستباف از کیفیت بالایی برخوردار است. لطافت و نرمی فرش دستباف به میزان قابل توجهی بیشتر از فرش ماشینی است و این چیزی است که باعث می‌شود افراد زیادی خرید فرش دستباف را به فرش ماشینی ترجیح دهند. مواد اولیه فرش ماشینی، عمدتاً مصنوعی هستند و کیفیت کمتری نسبت به پشم، پنبه و ابریشم دارند. پلی استر و اکرلیک، مهم‌ترین مواد به کار رفته در فرش تولید فرش ماشینی محسوب می‌شوند. راه رفتن بر روی فرش بافته شده از الیاف مصنوعی ممکن است برای برخی ناخوشایند و حتی حساسیت‌زا باشد.

دقیق بودن ابعاد فرش دستباف و ماشینی

دیگر تفاوت فرش دستباف و ماشینی، دقت در اندازه آن‌ها است. می‌دانیم که فرش‌ها در اندازه‌ها و ابعاد متنوعی تولید می‌شوند. برخی از این اندازه‌ها نام مخصوص به خود را دارند؛ برای مثال، به فرش‌هایی که مساحتی بیشتر از ۶ متر مربع دارند، قالی گفته می‌شود. این مسئله در مورد فرش دستباف و ماشینی مشترک است؛ اما تفاوت بین این دو، میزان دقت در تولید آن‌ها است. فرش ماشینی با دستگاه‌های اتوماتیک و دقیق تولید می‌شود، برای همین ابعاد آن دقیقاً برابر با اندازه‌های مورد انتظار است؛ اما در مورد فرش دستباف نمی‌توان چنین دقتی را انتظار داشت. گرچه بافندگان فرش دستباف تمام سعی خود را می‌کنند که ابعاد صحیح فرش را رعایت کنند، اما باز هم در اکثر موارد اختلاف جزئی بین اندازه واقعی و اندازه اسمی وجود دارد. البته در صورتی که این اختلاف بیش از حد معمول باشد، از ارزش فرش کاسته می‌شود.

تفاوت در ریشه های فرش دستباف و ماشینی

نوع اتصال ریشه‌های فرش، یکی دیگر از دلایل تفاوت فرش دستباف و ماشینی هستند. در فرش دستباف، ریشه‌ها امتداد تار یا همان چله، یعنی جزئی از خود فرش هستند؛ اما ریشه‌های فرش ماشینی، بعد از پایان کار بافت به فرش اضافه می‌شوند. در واقع ریشه‌های فرش ماشینی، توسط دستگاه جداگانه‌ای بافته و مرتب شده و بعد به ابتدا و انتهای فرش دوخته می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود ریشه‌های فرش ماشینی کاملاً منظم و مرتب باشند. در حالی که در مورد فرش دستباف، می‌توان تا حدی به هم ریختگی و جابجایی را در ریشه‌ها مشاهده کرد. توجه به ریشه‌ها، یکی از نکاتی است که می‌تواند در هنگام مقایسه فرش دستباف و ماشینی به خریدار کمک کند.

نظم رعایت شده در بافت فرش

استفاده از دستگاه‌های پیشرفته در تولید فرش ماشینی، باعث می‌شود ارتفاع پرزهای فرش کاملاً یکنواخت باشد. این موضوع در مورد فرش دستباف چندان عملی نیست؛ چرا که کار کوتاه کردن پرزها با دست انجام می‌شود. علاوه بر این، در فرش‌های ماشینی از نظر تعداد گره‌ها در هر اینچ مربع، هیچ خطایی دیده نمی‌شود. در مقابل، تراکم گره‌ها در تمام قسمت‌های فرش دستباف یکسان نیست و می‌توان خطاهای هرچند کوچکی را در بافت آن‌ها مشاهده کرد. این خطاها ممکن است در اثر خستگی بافنده و یا به دلیل حضور افراد مختلف در روند بافت فرش ایجاد شده باشد.

تنوع نقش و رنگ، دیگر فرق بین فرش دستباف و ماشینی

نقش به کار رفته در فرش‌های دستباف، پیوند عمیقی با فرنگ و باورهای محلی مردم دارد. فرش دستباف در مناطق متعددی از کشور تولید می‌شود؛ برای همین می‌توان نقش و طرح‌های متنوعی را در این فرش‌ها مشاهده کرد. برای مثال، تفاوت‌های آشکاری بین فرش دستباف تبریز، فرش دستباف مشهد و فرش دستباف اصفهان وجود دارد. هرچند تولیدکنندگان فرش ماشینی هم سعی می‌کنند از نقوش متنوعی استفاده کنند، اما این تنوع را نمی‌توان با فرش دستباف مقایسه کرد. تعداد رنگ‌های استفاده شده نیز یک تفاوت فرش دستباف و ماشینی محسوب می‌شود. رنگ‌های به کار رفته در فرش ماشینی معمولاً ۱۴ رنگ است؛ در حالی که این عدد در مورد فرش دستباف گاه به ۳۰ رنگ یا بیشتر هم می‌رسد. این تنوع رنگ، زیبایی قابل توجهی برای فرش دستباف ایجاد کرده و آن را از فرش ماشینی متمایز می‌کند.

میزان شباهت بین فرش‌هایی با نقشه یکسان

فرش‌های دستباف حتی اگر در یک اندازه و با یک نقشه هم بافته شوند، باز هم تفاوت‌هایی با هم دارند. از این نظر، فرش دستباف را می‌توان به تابلو نقاشی تشبیه کرد؛ زیرا یک هنرمند هرچند هم دقیق عمل کند، باز هم نمی‌تواند دو تابلو را عیناً مانند هم خلق کند. در مقابل، فرش‌های ماشینی چنین ویژگی‌ای را ندارند. دستگاه‌های تولید فرش ماشینی بسیار دقیق هستند و می‌توانند تعداد زیادی فرش با نقشه یکسان را بدون هیچ اختلافی با هم ببافند. قضاوت در مورد این که تفاوت دو فرش دستباف با هم یک مزیت است یا یک نکته منفی، بستگی به نظر فرد دارد. برخی علاقه دارند دو یا چند فرشی که می‌خرند کاملاً شبیه هم باشند؛ اما برخی دیگر، فرش دستباف را یک اثر هنری در نظر می‌گیرند و از این تفاوت استقبال می‌کنند.

تفاوت در دوام فرش

یکی دیگر از مواردی که در مقایسه فرش دستباف و ماشینی باید به آن اشاره کنیم، طول عمر فرش است. استفاده از مواد اولیه طبیعی، دوام بالایی را برای فرش دستباف ایجاد کرده است. فرش‌های دستباف را به شرط استفاده و نگه‌داری صحیح تا مدت‌های طولانی می‌توان استفاده کرد. این فرش‌ها گاهی به عنوان یک میراث ماندگار به فرزندان و نوه‌های یک خانواده هم می‌رسد و شاید خود ما هم چنین مواردی را سراغ داشته باشیم؛ اما در مورد فرش ماشینی، عمر مفید فرش معمولاً بیش از یک یا دو دهه نیست و پس از آن باید اقدام به تعویض فرش کرد. رایج‌ترین مشکلی که پس از چند سال استفاده برای فرش ماشینی ایجاد می‌شود، فشرده شدن پرزها و کاهش ضخامت فرش است؛ اما این مسئله در مورد فرش دستباف کم‌تر اتفاق می‌افتد.

تفاوت در ثبات رنگ فرش

یکی دیگر از جنبه‌های تفاوت فرش دستباف و ماشینی، ثبات رنگ آن‌ها هنگام شست‌وشو است. الیاف مورد استفاده در فرش دستباف، با استفاده از مواد طبیعی رنگ شده‌اند. این رنگ‌ها با وجود تنوع و زیبایی که دارند، هنگام شست‌وشو چندان پایدار نیستند. برای همین، فرش دستباف در فرآیند شست‌وشو رنگ پس می‌دهد. این مشکل در مورد فرش ماشینی وجود ندارد و بدون هیچ نگرانی می‌توان آن را شست.

فرق بین فرش دستباف و ماشینی از نظر قیمت

در مقایسه فرش دستباف و ماشینی، بحث قیمت را نیز نباید از یاد برد. دلایل فراوانی باعث می‌شوند که فرش دستباف نسبت به نمونه‌های ماشینی قیمت گران‌تری داشته باشد. مواد اولیه گران‌قیمت، پروسه تولید طولانی و متکی بودن بر نیروی کار انسانی، از مهم‌ترین دلایل گران بودن فرش دستباف هستند.

جمع‌بندی

یکی از سوالاتی که هنگام خرید فرش پیش می‌آید، تفاوت فرش دستباف و ماشینی است. بسیاری از ما فرش دستباف را با کیفیت و زیبایی آن می‌شناسیم؛ اما همه چیز به این مورد خلاصه نمی‌شود. هنگام مقایسه فرش دستباف و ماشینی، موارد دیگری مثل قیمت، تنوع رنگ، دوام و ثبات رنگ‌ها نیز مطرح می‌شود. فرش ماشینی و فرش دستباف، در تمام این موارد با هم فرق دارند و همین شناخت همین تفاوت‌ها به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند. در نهایت باید گفت که گرچه اکثر ما فرش دستباف را به ماشینی ترجیح می‌دهیم، اما نتیجه این مقایسه می‌تواند بر اساس نیاز و انتظارات ما متفاوت باشد.