بافت فرش دستباف چه مراحلی دارد؟

فرش دستباف یکی از محبوب‌ترین مدل‌ها، در میان انواع فرش‌های ایرانی محسوب می‌شود. فرش‌های دستباف بر روی دستگاهی به اسم دار قالی و توسط دست قالی‌بافان انجام می‌شود. این فرآیند کاملا زمان‌بر است و نیاز به دقت زیادی دارد. بافت فرش دستباف مراحل مختلفی دارد و پس از طی کردن این مراحل، فرش برای استفاده کردن آماده خواهد شد. در این مقاله مراحل بافت فرش دستباف را به‌طور کامل برای شما شرح خواهیم داد؛ بنابراین اگر می‌خواهید با نحوه بافت فرش دستباف آشنا شوید از شما دعوت می‌کنیم که در ادامه با سایت آریاس همراه باشید.

مراحل بافت فرش دستباف چیست؟

بافت فرش دستباف کار ساده‌ای نیست و نیاز به تخصص کافی دارد. برای انجام این کار باید مراحل مختلفی طی شود. همه این مراحل توسط بافندگان و به‌صورت دستی انجام می‌شود. به همین جهت است که فرش‌های دستباف استحکام و دوام بسیار زیادی دارند. در حالت کلی بافت فرش دستباف دارای ۲۰ مرحله مختلف است که در ادامه هر یک از آن‌ها را به‌طور دقیق بررسی خواهیم کرد. همچنین می‌توانید به بازار آنلاین فرش آریاس سری بزنید و تنوع انواع فرش دست بافت را ببینید.

مجموعه ای از زیباترین تابلو فرش را تماشا کنید.

۱- آماده کردن نقشه فرش

تهیه نقشه اولین و مهم‌ترین مرحله از بافت فرش دستباف است. در واقع نقشه همان طرحی است که باید روی فرش اجرا شود. نقشه فرش روی کاغذ شطرنجی کشیده می‌شود و طرح فرش روی آن قرار دارد. قالی‌بافان باید از این نقشه استفاده کنند تا فرش دستباف مورد نظر زیبا و مستحکم بافته شود.

۲- فراهم کردن ابزارهای مورد نیاز برای بافت فرش

پس از تهیه کردن نقشه، باید ابزارهای مورد نیاز برای بافت فرش را تهیه کنید. این ابزارها شامل قلاب، سیخ، دفین، قیچی، برپاکی، سنگ کارد، دار یا دستگاه قالی‌بافی هستند. هر یک از این ابزار ویژگی‌ها و کاربرد خاص خود را دارند و برای بافت فرش ضروری هستند؛ بنابراین باید تمام این ابزارها را به‌طور کامل تهیه کنید تا هنگام بافتن قالی با مشکل روبرو نشوید.

۳- خرید نخ، رنگ و چله

خرید نخ، رنگ و چله یکی دیگر از مراحل بافت فرش دستباف است. در این مرحله شما باید با توجه به نقشه، شروع به تهیه نخ‌های مورد نیاز برای بافت فرش کنید. این مواد باید به‌صورت اصولی و از مراکز خرید معتبر تهیه شوند.

۴- توپی کردن نخ، رنگ و چله

پس از خرید نخ، رنگ و چله باید آن‌ها را به‌صورت توپی درآورید. این کار نیاز به صبر و حوصله زیادی دارد اما اجرای آن کاملا ضروری است. هدف از انجام این کار کمک به بافت راحت‌تر و سریع‌تر فرش است. چرا که اقلام ذکر شده باید در قسمت بالایی دار قالی آویزان شوند و با استفاده از آن‌ها شروع به بافت فرش کنید.

۵- آماده کردن دار قالی

تهیه کردن دار قالی یکی دیگر از مهم‌ترین مراحل بافت فرش دستباف است. در واقع تمام تکنیک‌های قالی بافی روی این دستگاه انجام می‌شود و بدون داشتن آن قادر به قالی بافی نخواهید بود. دار قالی یک دستگاه چوبی است که از اجزای مختلفی همچون دو تیر سردار و زیر دار، تیرهای راست رو و تیرهای چپ رو تشکیل شده است. البته برخی از دارهای قالی به‌صورت فلزی ساخته می‌شوند. پس از تهیه دار قالی می‌توانید فرآیند بافت فرش را آغاز کنید.

۶- برپا کردن دار قالی

اکنون زمان آن رسیده است که دار قالی را برپا کنید و قالی بافی را شروع کنید. برپا کردن دار قالی کار چندان پیچیده‌ای نیست؛ بنابراین شما می‌توانید این کار را انجام دهید و سپس بافت فرش را شروع کنید.

۷- سیه بندی دار قالی

برای این که بتوانید چله‌کشی دار قالی را انجام دهید لازم است که آن را سیه بندی کنید. ابتدا باید دار قالی را آماده کنید و سپس آن را بر اساس رجشمار نقشه به واحدهای ۷ سانتی‌متری تقسیم کنید. به این واحدها و تقسیم‌بندی‌ها اصطلاحا سیه‌بندی دار قالی گفته می‌شود. این کار به شما کمک می‌کند که بتوانید فرآیند بافت فرش را به‌صورت اصولی و ایده‌آل انجام دهید.

۸- چله کشی

چله کشی یکی دیگر از مهم‌ترین مراحل بافت فرش دستباف به شمار می‌رود. این کار باید دقیقا پس از برپا کردن دار قالی و تهیه نقشه انجام شود. چله کشی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چرا که اگر به درستی انجام نشود، هنگام بافت فرش با مشکل روبرو خواهید شد. چله کشی به نخ‌هایی گفته می‌شود که به‌صورت موازی در کنار یکدیگر و در جهت طولی روی دار قالی قرار می‌گیرند.

۹- نصب چوب تسمه و چوب هاف روی کار

در قدم بعدی باید چوب تسمه و چوب هاف روی کار را نصب نمایید. این ابزارها با هدف کمک به آسان‌تر کردن عملیات پودکشی نصب می‌شوند و از اهمیت بالایی برخوردارند. در واقع شما با نصب چوب تسمه و چوب هاف می‌توانید نخ‌ها را به راحتی به سمت بالا و پایین حرکت دهید و فرآیند قالی بافی را بدون هیچ‌گونه دردسری انجام دهید.

۱۰- زنجیره بافی

زنجیره بافی یکی دیگر از مراحل بافت فرش دستباف است که با هدف ثابت نگه داشتن چله‌ها و استحکام ابتدا و انتهای فرش انجام می‌شود. زنجیره بافی فرآیندی است که به دو شکل مختلف یعنی به‌صورت گندمی و جناقی پیاده می‌شود.

۱۱- گلیم بافی

گلیم بافی از جمله مراحل بافت فرش دستباف است که باید با دقت کافی انجام شود. این کار با هدف کمک به افزایش استحکام فرش و بالا بردن عمر آن صورت می‌گیرد. گلیم بافی بدین صورت است که پود نازک و ضخیم از بین تارهای زیر و روی فرش رد می‌شود. دقت داشته باشید که این فرآیند در ابتدا و انتهای فرش انجام می‌شود تا استحکام بسیار خوبی داشته باشد.

۱۲- بافت فرش

این مرحله از بافت فرش دستباف اهمیت بسیار زیادی دارد. فرآیند بافت فرش شامل پود کشی کلفت و نازک در هر رج است. طی این مرحله ابتدا پود ضخیم تهیه می‌شود. برای این کار کافی است که از نخ‌هایی با شماره ۵ الی ۱۰ استفاده کنید. هدف از انجام این کار، خواباندن گره‌ها و کمک به افزایش استحکام فرش است.

در مرحله بعدی نوبت به پودکشی نازک می‌رسد. این پودها نسبت به پودهای ضخیم نازک‌تر هستند و با هدف کمک به افزایش استحکام فرش و همچنین بهبود ظرافت فرش انجام می‌شوند. برای این که بتوانید پود نازک را به خوبی تهیه کنید، لازم است که از نخ پنبه‌هایی با شماره ۲۰، ۳۲ و ۴۰ استفاده کنید.

۱۳- برگرداندن چله ها

پس از این که یک طرف فرش به‌طور کامل بافته شد باید چله‌ها را برگردانید.

۱۴- تنظیم کردن چله ها

در این مرحله از بافت فرش دستباف باید چله‌ها را چک کنید و اگر شل شده باشند باید آن‌ها را سفت کنید. دقت داشته باشید که چله‌ها باید کاملا متعادل و انعطاف‌پذیر باشند. چرا که در صورت سفت بودن باعث پایین زدن فرش و افزایش خطر پارگی می‌شوند. پس باید چله‌ها را در چند مرحله مختلف چک و تنظیم کنید تا مشکلی برای بافت فرش به وجود نیاید.

۱۵- چرخاندن فرش

در این مرحله باید میزانی از فرش که بافته شده است به پایین کشیده شود. این کار با هدف افزایش تسلط بافنده بر روی دار قالی انجام می‌شود و از اهمیت زیادی برخوردار است. دقت داشته باشید که این کار باید به‌صورت اصولی و توسط یک متخصص انجام شود در غیر این صورت باعث آسیب دیدن فرش خواهد شد.

۱۶- مرحله پرداخت

پرداخت فرش پس از پایان فرآیندهای بافت قالی انجام می‌شود. دقت داشته باشید که این فرآیند توسط دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود و شما نیاز نیست کار خاصی انجام دهید.

۱۷- کزدهی فرش

کزدهی فرش جزو فرآیندهای نهایی است که هنگام بافت فرش انجام می‌شود. این کار با استفاده از شعله‌های آتش انجام می‌شود تا ریشه‌های اضافی فرش از بین بروند. در واقع کزدهی فرش کمک می‌کند که قسمت پشتی فرش بدون نقش بوده و جلوه زیبایی داشته باشد.

۱۸- شیرازه زنی

شیرازه زنی یکی دیگر از مراحل بافت فرش دستباف است. این فرآیند در عرض فرش انجام می‌شود و هدف از انجام آن کمک به افزایش استحکام فرش است. در واقع شیرازه شامل ۳ الی ۵ تار رنگی است که در دور ۲ الی ۶، روی چله کناری فرش پیچیده می‌شود.

۱۹- دو گره زنی

دو گره زدن فرآیندی است که با هدف افزایش استحکام ریشه فرش انجام می‌شود. در واقع با انجام این کار می‌توانید مقاومت فرش و طول عمر آن را افزایش دهید. طی این فرآیند ۲ عدد گره روی ریشه‌های فرش ایجاد می‌شود.

۲۰- شستشو و تثبیت رنگ فرش

در مرحله آخر و سرنوشت ساز باید فرش شسته شود تا رنگ‌های آن به‌طور کامل تثبیت شوند. با توجه به این که برای بافت قالی از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود، احتمال رنگ‌دهی آن بسیار زیاد است؛ بنابراین با شستشوی اولیه فرش می‌توانید از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرده و فرشی ایده‌‌آل برای فروش به بازار عرضه کنید.

جمع بندی

فرش دستباف انواع مختلفی دارد که میتوان به فرش دستباف تبریز و فرش عشایری اشاره کرد. این نوع فرش یکی از مستحکم‌ترین فرش‌های موجود در بازار است که محبوبیت بسیار زیادی دارد. فرش عشایری دستباف توسط قالی‌بافان و به‌صورت دستی بافته می‌شوند. به همین جهت طول عمر بالایی دارند. فرش‌های دستباف طی مراحل مختلفی بافته می‌شوند و انجام همه این کارها کاملا ضروری است. در این مقاله نحوه بافت فرش دستباف را به‌طور کامل بررسی کردیم. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید و برای شما مفید بوده باشد.

سوالات متداول 

۱- آیا نحوه بافت همه فرش‌های دستباف به یک صورت است؟

بله، تمام فرش‌های دستباف به یک صورت بافته می‌شوند به همین جهت استحکام بسیار زیادی دارند.

۲- مهم‌ترین مرحله بافت فرش دستباف کدام است؟

تمام مراحل بافت فرش دستباف اهمیت بسیار زیادی دارند؛ اما مهم‌ترین آن‌ها شامل برپا کردن دار قالی، چله کشی، کزدهی فرش و پرداخت فرش هستند.

۳- مرحله پرداخت فرش دستباف چه اهمیتی دارد؟

پرداخت فرش دستباف یکی از فرآیندهای مهمی است که پس از اتمام بافت فرش انجام می‌شود. این فرآیند توسط دستگاه‌های خاص انجام می‌شود و به از بین بردن ایرادات فرش کمک می‌کند.