فهرست
فرش و گلیم هر دو نوع پوششی برای کف هستند که از قرن‌ها پیش در نقاط مختلف جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. درحالی‌که هر دو پوشش دارای ویژگی‌های مشترک هستند، در منشأ، نوع طراحی، مصالح مورد استفاده برای بافت و کاربرد متفاوت هستند. برای همین در ادامه به سوالاتی نظیر این که گلیم چیست؟ و چه تفاوتی با فرش دارد پاسخ داده‌ایم. اگر دوست دارید یکی از دو نوع کف‌پوش را برای خانه بخرید، اما نمی‌دانید اصلی‌ترین تفاوت گلیم با فرش در چیست، ادامه این مطلب از سایت آریاس را از دست ندهید.
مجموعه ای از زیباترین فرش دستباف را تماشا کنید.
گلیم چیست؟
گلیم (کلمه‌ای با منشأ ترکی) به فرشی بدون پرز با کاربردهای متعدد اشاره دارد که با تکنیک مسطح بافی تولید می‌شود و میراث مشترک بخش‌هایی از ترکیه (آناتولی)، شمال آفریقا، منطقه بالکان، قفقاز، ایران، افغانستان، پاکستان، آسیای مرکزی و چین است. اگرچه گاهی اوقات هر نوع فرشی حتی گلیم را در ژانر کلی «قالی‌های شرقی» قرار می‌دهند، اما گلیم‌ها که به‌عنوان کلیم، گلیم‌فرش یا کیلیم نیز خوانده می‌شوند، در یک کلاس خاص قرار دارند.
مهم ترین تفاوت های فرش با گلیم چیست؟
برای درک بهتر تفاوت فرش با گلیم در اولین گام مشخص کردیم که گلیم چیست. بعد از آن باید به سراغ تفاوت‌های جزئی‌تر رفت و با مقایسه گلیم با فرش تفاوت این دو را به‌دقت شناخت. به‌طورکلی تفاوت‌های این دو نوع کف‌پوش را در موارد زیر می‌توان خلاصه کرد:
تفاوت در اصل و نسب
اینکه اصل و نصب فرش و گلیم چیست و به کجاها می‌رسد، اصلی‌ترین تفاوت این دو است. هنر فرش‌بافی در ایران باستان آغاز شد، جایی که فرش‌های دستباف برای اولین بار توسط بافندگان ماهر تولید می‌شدند. با گذشت زمان، این صنعت به سایر مناطق جهان از جمله چین، ترکیه و هند گسترش یافت. طرح و نقش این قالی‌ها با توجه به محل پیدایش آن‌ها متفاوت بود و با گذشت زمان، تکنیک‌های گرهزنی بهبود یافت و پیچیده‌تر شد.
در مقابل، گلیم‌بافی ریشه در قبایل کوچ‌نشین آناتولی (ترکیه کنونی) دارد. از گلیم در ابتدا به‌عنوان پوشش چادر، پتو و کف‌پوش استفاده می‌شد. با گذشت زمان، به دلیل سادگی و طرح‌های هندسی جسورانه‌اش معروف شد و امروزه همپای فرش محبوبیت دارد.
تفاوت در طراحی و الگوها
طرح و نقش‌های فرش اغلب با طرح‌های پیچیده و استادانه، با نقوش گل، نقش‌های هندسی و عناصر تزئینی مختلف مانند حیوانات، مناظر یا عناصر خوشنویسی همراه است. فرش‌ها معمولاً با استفاده از ترکیبی از تکنیک‌های خاص گرهزنی تولید می‌شوند که ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها بافت آن‌ها طول بکشد. آن‌ها اغلب با الیاف پشم یا پنبه بافته می‌شوند، اما می‌توان از ابریشم یا سایر مواد گران‌قیمت هم برای بافت آن‌ها استفاده کرد. شما می‌توانید به بازار آنلاین فرش آریاس سری بزنید و تنوع انواع گلیم را مشاهده کنید.
در مقابل اگر این سوال برای شما پیش‌آمده که تفاوت طرح فرش و گلیم چیست؟ باید گفت که گلیم طراحی ساده‌تری دارد و دارای اشکال هندسی رنگارنگ است. این اشکال با استفاده از تکنیک بافت مسطح ایجاد می‌شوند. در نتیجه، گلیم‌ها معمولاً دارای الگوهای هندسی ساده‌ای است که با استفاده از نخ‌های رنگی مختلف بافته می‌شوند. طرح‌های فرش گلیم اغلب به‌صورت روستایی یا ابتدایی توصیف می‌شود و جذابیت اصلی آن در سادگی‌اش است.
تفاوت در مواد مورد استفاده برای بافت
دیگر تفاوت فرش با گلیم از نظر مواد مورد استفاده برای بافت است. فرش به‌طورمعمول از الیاف پشم و پنبه بافته می‌شود که قبل از استفاده به هم تابیده و رنگ می‌شوند. همچنین ممکن است از ابریشم یا سایر مواد باارزش برای بافت فرش‌های گران‌قیمت استفاده شود. انتخاب متریال به هدفی که برای تولید فرش در نظر گرفته‌شده و همچنین کاربرد موردنظر آن بستگی دارد.
در مقابل گلیم‌ها با استفاده از مواد طبیعی مانند پشم، موی بز، ابریشم و حتی گاهی از موهای شتر ساخته می‌شوند. انتخاب مواد به منطقه و محل بافت گلیم، منابع محلی موجود و در دسترس بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال، گلیم‌های مناطق گرم و خشکی مانند آناتولی ترکیه اغلب با استفاده از موی شتر و بز بافته می‌شوند، درحالی‌که گلیم‌ها در مناطق سردتر با استفاده از پشم بافته می‌شوند.
تفاوت در فرآیند بافت و تولید
تفاوت فرش و گلیم چیست؟ آیا فرآیند بافت این دو در کل متفاوت است؟ در جواب به این‌گونه سوالات باید گفت که فرآیند بافت و تولید این دو به‌صورت کامل با هم فرق دارد. در بافت فرش از روش گرهزنی استفاده می‌شود که به دور تارهای افقی دار بسته می‌شود. در نتیجه روی سطح فرش پرز برجسته‌ای ایجاد می‌شود. ضخامت پرز به نوع و کیفیت مواد به‌کاررفته بستگی دارد و می‌تواند بر ظاهر، میزان نرمی، حجم و دوام فرش تأثیر بگذارد.
در مقابل، تکنیک بافت مسطح مورد استفاده در گلیم شامل بافتن نخ‌ها در سراسر دار یا تارهای عمودی است که در نتیجه یک سطح صاف ایجاد می‌شود. بافت مسطح ساده‌تر از روش گرهزنی است، به همین دلیل قیمت نهایی گلیم نسبت به فرش دستباف ارزان‌تر است.
تفاوت در ماندگاری و طول عمر مفید
ماندگاری و طول عمر از دیگر مواردی است که در مقایسه گلیم با فرش باید به آن پرداخت. فرش‌ها نسبت به گلیم دوام بیشتری دارند. در درجه اول به دلیل چگالی و ضخامت بافت است. در اصل پرز فرش آن را در برابر سایش و پارگی مقاوم‌تر می‌کند و برای استفاده در مکان‌های پرتردد مانند راهروها، اتاق نشیمن و پله‌ها مناسب است. فرش‌های ساخته‌شده از الیاف طبیعی مانند پشم نیز مقاوم‌تر در برابر شعله هستند و برای جاهایی که خطر آتش‌سوزی وجود دارد، انتخاب ایمن‌تری هستند.
از طرفی گلیم‌ها نازک‌تر و سبک‌تر از فرش هستند و دوام آن به جنس و طرح بافت بستگی دارد. برخی از گلیم‌ها از الیاف طبیعی مانند پشم و پنبه بافته می‌شوند که دوام و ماندگاری بالایی دارند. بااین‌حال، گلیم‌های دیگر ممکن است از مواد بادوام کمتری مانند ابریشم استفاده کنند که نیاز به مراقبت بیشتری دارند.
تفاوت در قیمت و ارزش‌گذاری
دیگر تفاوت گلیم با فرش در قیمت این دو است. در کل قیمت گلیم کمتر از فرش‌های هم اندازه است. دلیل این است که تولید گلیم در مقایسه با فرش به زمان و کار کمتری نیاز دارد. علاوه بر این، در گلیم معمولاً از مواد کمتری نسبت به فرش استفاده می‌شود که به تراکم گره یا پرز بیشتری نیاز دارد. این نکته هزینه کلی بافت گلیم را کاهش می‌دهد. بااین‌حال، ارزش فرش عشایری یا گلیم به کیفیت مواد استفاده شده، پیچیدگی و دقت طرح هم بستگی دارد.
فرش و گلیم از نظر کاربرد چه تفاوت‌هایی دارند؟
تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که تفاوت استفاده از فرش و گلیم چیست؟ شاید جالب باشد بدانید که این دو از نظر کاربرد و نوع استفاده نیز تفاوت قابل‌توجهی دارد. با توجه به فضای در اختیار شما، نوع چیدمان و آب‌وهوای منطقه کاربردهای این دو نیز متفاوت است. در ادامه به مقایسه گلیم با فرش از این نظر هم پرداخته‌ایم.
- فرش اغلب در محیط‌های رسمی مانند اتاق نشیمن، پذیرایی و هتل‌ها استفاده می‌شود. در مقابل گلیم به‌عنوان پوشش کف در خانه‌های کوچک، به‌عنوان یک شی تزئینی یا حتی برای تولید کیف و … استفاده می‌شود.
- فرش‌ها عمدتاً در آب‌وهوای سردتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، زیرا آن‌ها در برابر کف سرد محیط دقیقاً مثل عایق عمل می‌کنند.
- به دلیل تراکم و ضخامت، فرش‌ها اغلب به‌عنوان جاذب صدا استفاده می‌شوند و سطح سروصدا را در اتاق‌های بزرگ کاهش می‌دهند.
- از طرف دیگر، گلیم‌ها کاربردی‌تر و همه‌کاره‌تر هستند و در خانه‌ها و آپارتمان‌هایی با دکوراسیون مدرن‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- گلیم‌ها سبک و قابل‌حمل هستند و جابجایی و استفاده از آن‌ها را در اتاق‌های مختلف آسان می‌کند. همچنین هزینه تعمیر و نگهداری پایینی دارند و به‌راحتی تمیز می‌شوند و برای مناطق پرتردد یا خانه‌هایی با حیوانات خانگی یا کودکان مناسب هستند.
فرش و گلیم در مقدار مواد اولیه چه تفاوتی دارد؟
اگر هنوز هم برای شما مشخص نشده است که تفاوت فرش و گلیم چیست و آیا می‌توان برای مقایسه گلیم با فرش به نکته دیگری اشاره کرد؟ باید گفت که بله مقدار مواد مورد استفاده برای بافت این دو هم تفاوت دارد.
ازآنجایی‌که سیستم بافت فرش گرهزنی و در نهایت ایجاد یک سطح با پرز است، طبیعتاً مواد اولیه بیشتری هم نیاز دارد. در هر رجی از فرش حدوداً ۱۰۰ تا ۲۰۰ گره زده می‌شود. متخصصان با این حجم گره کل مواد اولیه مورد نیاز برای بافت یک فرش ۶ متری را حدود ۵۰ کیلوگرم تخمین می‌زنند، درحالی‌که برای گلیم به دلیل مسطح بافی این مقدار حدود ۹ الی ۱۰ کیلوگرم است؛ یعنی فقط یک‌پنجم فرش!
بافت فرش گلیم دقیقاً چگونه هست؟
اینکه روش بافت فرش گلیم چست و دقیقاً به چه شکلی انجام می‌شود، کاملاً به نوع و مکان بافت بستگی دارد. به‌طورکلی بافت گلیم فرش پیش از این فقط به شکل دستی انجام می‌شد، اما این روزها از ماشین برای یافت استفاده می‌شود. پس مانند فرش، گلیم هم به دو نوع دستباف و ماشینی تقسیم می‌شود که قطعاً نوع دستباف از ارزش و قیمت بالاتری برخوردار است.
چگونه یک گلیم فرش بافته می‌شود؟
بعد از دیدن سطح صاف و طرح‌های جذاب گلیم ممکن است این سوال در ذهن نقش ببندد که روش بافت گلیم چیست و چگونه چنین سطحی به دست می‌آید. به‌طورکلی برای بافت گلیم فرش به‌ویژه از نوع دستباف روش پود پیچی مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این روش پود نازک و رنگی از میان تار عبور می‌کند بعد کوبیده می‌شود تا طرح مدنظر بافته شود. چله‌کشی برای گلیم هم به چهار روش زیر انجام می‌شود:
- دار عمودی
- دار افقی
- دار تبریزی
- دار گردان
مزایا و معایب گلیم فرش چیست؟
یکی از بهترین روش‌ها برای آنکه بدانید تفاوت فرش و گلیم چیست، مقایسه این دو از نظر مزایا و معایب است. برای روشن‌تر شدن موضوع ابتدا به مزایای استفاده از گلیم فرش می‌پردازیم و بعد معایب آن را نیز بررسی می‌کنیم.
مزایای گلیم فرش چیست؟
- اولین و مهم‌ترین مزیت گلیم نسبت به فرش برخورداری از وزن سبک است. این نکته باعث شده تا حمل‌ونقل و جابجایی آن بسیار راحت باشد که یکی از وجوه اصلی تفاوت گلیم با فرش نیز هست.
- مزیت بعدی زیبایی آن به نسبت کف‌پوش‌های دیگری چون جاجیم و موکت است. رنگ‌های شاد و سرزنده گلیم به فضای مدنظر شما حال‌وهوای خاصی می‌بخشد.
- گلیم از قیمت تمام‌شده مناسب‌تری نسبت به فرش هم برخوردار است. البته همان‌طور که در مقایسه گلیم و فرش اشاره شد، قیمت به مواد استفاده شده، طرح و نقشه گلیم بستگی دارد.
- گلیم از تنوع بسیار بالایی در سایزبندی هم برخوردار است و برای محیط‌های با عرض کم چون راهرو خانه هم می‌توان از آن استفاده کرد.
- مزیت دیگری که باید اشاره کرد، شستشوی راحت آن به دلیل نداشتن پرز است. این نکته جارو کردن آن را هم راحت کرده است.
- در نهایت اینکه گلیم جذب رطوبت پایینی دارد و بوی نم نمی‌گیرد. برای همین استفاده از آن در محیط مرطوب و شرجی توصیه می‌شود.
معایب گلیم چیست؟
- شاید یک گلیم خیلی خشک و سفت نباشد، اما لطافت فرش را هم ندارد. برای همین استفاده از آن در محیطی چون اتاق نشیمن توصیه نمی‌شود. این مورد جزو اصلی‌ترین موارد تفاوت گلیم با فرش هم هست.
- همچنین عیب دیگری که دارد این است که به دلیل نوع بافت گلیم طرح پیچیده فرش را ندارد. بیشتر طرح‌ها از اشکال هندسی ساده تشکیل شده است و به دلیل روش بافت نمی‌توان طرح‌های خاص و چشم‌نواز فرش را از گلیم انتظار داشت.
سخن پایانی
در این مقاله سعی شد به سوالاتی چون اینکه گلیم چیست و تفاوت فرش با گلیم در چه مواردی است، پاسخ دهیم. درحالی‌که فرش و گلیم ممکن است در ظاهر مشابه به نظر برسند، اما تفاوت‌های قابل‌توجهی در بافت، عناصر طراحی، دوام و هزینه و سایر موارد دارند. در نهایت، انتخاب بین فرش و گلیم به ترجیحات، سبک زندگی شما و هدف شما از خرید از جمله اهداف تزئینی یا کاربردی و … بستگی دارد.
سوالات متداول
۱- گلیم بهتر است یا فرش؟
جواب این سوال به هدف شما از خرید بستگی دارد. برای فضاهای رسمی و آب‌وهوای سرد فرش بهتر بوده و گلیم برای فضاهای سنتی یا طراحی مینیمالیستی مناسب‌تر است.
۲- اصلی‌ترین تفاوت فرش و گلیم چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت گلیم و فرش در روش بافت و نتیجه نهایی است. فرش دارای پرز و بافتی نرم است، درصورتی‌که گلیم سطحی صاف و بدون پرز دارد. همچنین روش بافت این دو نیز متفاوت است.
۳- بهترین گلیم را از کجا بخریم؟
برای خرید فرش و گلیم می‌توانید حضوری و آنلاین اقدام کنید. البته تشخیص بهترین سخت است و برای همین توصیه می‌شود از یک متخصص در این زمینه مشورت بگیرید.
سلام
معرفی خوبی بود. بعضی از این محصولات رو ندیده بودم، ممنون که باعث شدید با این محصولات آشنا بشیم.